Mapa - Wrocław

(, łac. Wratislavia, cz. Vratislav) – miasto na prawach powiatu w południowo-zachodniej Polsce, siedziba władz województwa dolnośląskiego i powiatu wrocławskiego. Położone w Europie Środkowej, na Nizinie Śląskiej, nad Odrą i czterema jej dopływami. Jest historyczną stolicą Dolnego Śląska, a także całego Śląska.

Jest głównym miastem aglomeracji wrocławskiej. Trzecie pod względem liczby ludności miasto w Polsce (Po Warszawie i Krakowie) – 674 312 mieszkańców (31.12.2021), piąte pod względem powierzchni – 292,8 km².

Miasto było stolicą księstwa wrocławskiego, siedzibą władz pruskiej prowincji Śląsk i rejencji wrocławskiej. Od 28 czerwca 1946 stolica województwa wrocławskiego. Od 1 stycznia 1999 stolica województwa dolnośląskiego, należy do Unii Metropolii Polskich i Eurocities.

Pochodzenie nazwy miasta nie jest jasne, ponieważ w najstarszych określeniach tej nazwy zapisanych przez Thietmara jako Wrotizlaensem i Wortizlava, oraz późniejszej z 1133 jako Vuartizlau, występuje grupa -ar-, -ro-, a nie czeska -ra- stosowana jako część nazwy miasta w późniejszych wiekach i co mogłoby wskazywać, że pochodzenie nazwy miasta należy tłumaczyć jako gród Wrocisława, które to imię było popularne wśród rycerstwa polskiego w różnych formach i odmianach. Jeszcze w początkach XII wieku zapis Vuartizlau jest polski (z polską grupą –ar- jak w Warcisław). Późniejsza forma łacińska Vrastislavia, w której pojawia się czeskie –ra-, jest zniekształcona (czeski egzonim nazwy miasta mógł się rozpowszechnić z racji bliższych kontaktów gospodarczych z południem Europy). Przeciwną hipotezą jest pogląd, że nazwa miasta pochodzi przypuszczalnie od imienia zmarłego w 921 roku księcia czeskiego Vratislava I, który być może czasowo panował nad grodem i który według legend jest założycielem miasta. Według tej koncepcji w VI wieku słowiańskie plemię Ślężan osiedliło się nad Odrą i wzniosło na Ostrowie Tumskim gród, który Vratislav I umocnił. Poza wymienionymi argumentami językowymi, koncepcja ta napotyka też na wątpliwości natury historycznej, ponieważ dotychczasowe datowanie pierwszego wrocławskiego grodu na najwcześniej 940 rok przypada na co najmniej dwadzieścia lat po śmierci Vratislava I. Jednym z pierwszych źródeł nazwy miasta jest kronika Thietmara z Merseburga z XI wieku („Iohannem Wrotizlaensem”, „Wortizlava civitate”). Polska nazwa miejscowości „Wrocław” jest skrótem od staropolskiego imienia „Wrocisław”. „Wrocisław” i czeskie „Vratislav” są imionami złożonymi: pierwsza część znaczy „wrócić”, „zwrócić” (czes. „vraceti”, „vrátiti”), „obalać przeciwnika”, „zmusić kogoś do ucieczki”. Druga część („sław”) znaczy „reputacja”, „sława”. Dlatego inicjał „W” jest od dawna częścią herbu niemieckiego i polskiego. W roku 1154 arabski geograf Al-Idrisi w swoim dziele pt. Księga Rogera zamieścił nazwę Wrocławia jako -r(a)t(i)-slaba pośród innych polskich miast Krakowa, Gniezna, Sieradza, Łęczycy oraz Santoka.

Niemiecka nazwa „Breslau” ma pochodzenie słowiańskie i oparła się na wcześniejszych dokumentach z roku 1175 jako nazwa „Wrezlaue” oraz z 1201 r. jako „Wreczelaw”. W czasie, w którym Niemcy osiedlali się nad Odrą, istniało już osiedle polskie na Ostrowie Tumskim. Osiedle nazywało się „Wrocław”, ulokowane tu było już też biskupstwo. Stopniowe scalenie tych osiedli w jeden ośrodek spowodowało, że nie istniała potrzeba stosowania nowej nazwy dla osad niemieckich. Etymologiczne pochodzenie nazwy „Breslau” od nazwy „Wrocław” można udowodnić przez porównanie historycznych dokumentów duchownych i książęcych, w których można znaleźć dużo wariantów i odwołań do tej nazwy. Wymiana litery „W” na literę „B” uzasadnia się trudnościami w artykulacji przez Niemców wersji nazwy zaczynającej się od „W”. Niektórzy przypuszczają, że niemieckie osiedle początkowo mogło mieć swoją własną nazwę, która jednak nie zachowała się.

W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis spisanej w latach 1295–1305 miasto wymienione jest jako Wratislavia. W kronice wymienione zostały również wsie, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto. Są to obecne dzielnice lub części miasta jak Ołbin zapisane w formie Olbingo, Kozanów jako Chossnow, Osobowice jako Heysonis, Maślice jako Maslitz, Gądów Mały jako Gandow, Pilczyce jako Pilsicz, Kłokoczyce jako Clocziti, Pracze Odrzańskie jako Praczh i inne. Niemiecki opis Prus z 1819 roku notuje dwie nazwy miasta – polską oraz niemiecką – we fragmencie „Breslau (polnisch Wraclaw)”.

19 maja 1946 przyjęto oficjalną nazwę miasta Wrocław w miejsce niemieckiej Breslau.